Is mijn gebed wel geldig zonder tajwīd?!

Als moslims lezen we iedere dag de Koran in onze gebeden. Dat is althans de bedoeling. Een moslim die de vijf dagelijkse gebeden verricht, reciteert maar liefst 17 keer soerah al-Fātiḥah. Maar wat nou als die soera niet correct wordt gereciteerd? Zijn onze gebeden dan nog wel geldig?

Maar liefst 17 keer per dag lezen wij soerah al-Fātiḥah in onze dagelijkse gebeden. Zoveel? Ja, een klein rekensommetje van het aantal verplichte gebedseenheden per dag (2 + 4 + 4 + 3 + 4 =17)  zegt genoeg. En daar heb ik nog niet eens onze vrijwillige gebeden bij meegeteld. Soerah al-Fātiḥah is een belangrijk onderdeel van ons gebed dat voor de imam en de persoon die individueel bidt, een verplichte pilaar is. Dat wil zeggen dat het ontbreken ervan het gebed ongeldig maakt. Maar wat nou als je nog niet perfect de tajwīd ervan beheerst? Is je gebed dan ongeldig? Welke fouten zijn ‘acceptabel’ en welke niet?

De Koran is het Woord van Allah ﷻ en de Profeet ﷺ heeft het ontvangen in de taal van zijn gemeenschap; de ‘pure’ Arabische taal. Deze taal bevat verschillende soorten letters. Sommige letters vinden we terug in andere talen, andere weer niet of zelden. Elke letter kent haar eigen articulatiepunt en eigenschappen. Om de Koran op een correcte manier te lezen dienen we dan ook elke letter haar recht te geven. Imam Ibn al-Jazarī zegt hierover in zijn gedicht:

En het naleven van de tajwīd is zeker vereist
Wie de Koran-recitatie niet verbetert is zondig

وَالأَخْذُ بالتَّجْويدِ حَتْمٌ لازِمُ
مَنْ لَمْ يُصَحَّح الْقُرَانَ آثِمُ

Aangezien God het hiermee heeft neergezonden
En het zo ook ons bereikt heeft van Hem

لأَنَّهُ بِهِ الْإِلَهُ أَنْزَلاَ
وَهَكَذَا مِنْهُ إِلَيْنَا وَصَلا

Het is verder ook de versiering van de recitatie
En ook de schoonheid van de voordracht en het lezen

وَهْوَ أَيْضاَ حِلْيَةُ التِّلاَوَةِ
وَزِيْنَةُ الأَداءِ وَالْقِرَاءَةِ

En het houdt in dat men alle letters de toebehorende rechten geeft
Zowel alle eigenschappen, als haar intrinsieke rechten

وَهُوَ إِعْطَاءُ الْحُرُوفِ حَقَّهَا
مِنْ كل صِفَةٍ وَمُسْتَحَقَّهَا

En zo ook het uitspreken van elke letter vanuit de bijbehorende oorsprong
En elke bewoording is gelijk (in tijdsduur) aan het gelijke ervan

وَرَدُّ كُلِّ وَاحِدٍ لِأَصْلِهِ
 وَاللَّفْظُ فِي نَظِيْرِهِ كَمِثْلِهِ

Elke letter heeft dus haar rechten. Deze rechten verschillen echter in niveau. Zo hebben de geleerden een onderscheid gemaakt tussen duidelijke en verborgen fouten. Duidelijke fouten zijn fouten waarbij de letter zodanig wordt aangetast, dat het verandert in een andere letter en/of waardoor het gehele woord verandert en dus de betekenis ervan. Dit kunnen fouten zijn in het zogeheten ‘articulatiepunt’, in de ‘eigenschappen van de letter’ en zelfs in de klinker van de betreffende letter.

Toelichting
Een articulatiepunt is de plaats in de mond (en/of neus) waaruit een letterklank voortkomt. Een fout hierin vindt dus plaats wanneer iemand een letter vanuit een andere plaats in de mond uitspreekt dan dat eigenlijk hoort, waardoor er dus een andere klank en/of letter tot stand komt. Wanneer we spreken over de eigenschappen van de letters, dan hebben we het over de vormen en houdingen die de mond aanneemt en de bijbehorende spraakorganen (zoals de tong, of het strottenklepje bijvoorbeeld) die zorgen dat een bepaalde letter op de correcte wijze, met de juiste klanken, wordt uitgesproken. Een fout in een eigenschap van een letter is dus wanneer iemand niet de juiste vorm of houding geeft aan zijn mond en/of de bijbehorende spraakorganen tijdens het uitspreken van een bepaalde letter, waardoor de klank en/of letter vervormd raakt en niet op de juiste of volmaakte wijze tot stand komt.­

Wanneer iemand bijvoorbeeld de letter ح vervangt met een ه of een ق met een ك , is dat een fout in het articulatiepunt. Soms is een verandering in een eigenschap ook al voldoende om een letter te veranderen. Wanneer je bijvoorbeeld de ط als een ت uitspreekt of de ص als een س uitspreekt, is dit ook een duidelijke fout, terwijl deze slechts te herleiden valt naar de eigenschappen van de letters. De betreffende letters hebben namelijk wel hetzelfde articulatiepunt.

Wanneer iemand in soerah al-Fātiḥah bijvoorbeeld أنعمتُ – met een ḍammah – uitspreekt in plaats van أنعمتَ – met een fatḥah, is dit ook een duidelijke grote (!) fout. Wat slechts om een klein klinkertje lijkt te gaan, verandert immers de betekenis van de hele zin, en niet zo’n beetje ook. Het klinkertekentje bepaalt namelijk wie de begunstiger is in dit woord. Met een fatḥah schrijf je de begunstiging toe aan Allah ﷻ, maar met een ḍammah schrijf je die toe aan jezelf! Een wereld van verschil dus! Een fout in klinkerteken hoeft overigens niet altijd een duidelijke fout te zijn. In sommige gevallen verandert het de zinsconstructie namelijk niet en in dat geval behoort het dus tot de schoonheidsfoutjes.

De grote fouten zijn problematisch. Echter, wanneer iemand deze fout maakt terwijl diegene er niks aan kan doen omdat diegene het simpelweg niet kan uitspreken, hoe vaak hij of zij het ook heeft geprobeerd; in dat geval is diegene uiteraard geëxcuseerd. Allah ﷻ zegt immers in de Koran:

لَا يُكَلِّفُ ٱللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا

Allah belast een ziel niet met meer dan het aankan…¹

Maar wanneer iemand uit nalatigheid of laksheid een dergelijke fout maakt in de recitatie, is dit verboden en begaat die persoon een zonde. Indien diegene deze fout zonder geldig excuus begaat, is zijn/haar gebed ook nog eens ongeldig.

In geval van zogeheten verborgen fouten is de kwestie minder ernstig. Het niet maken van die fouten zou de letters en letters en bewoordingen perfectioneren en verfraaien, maar tekortkoming hierin zorgt er niet voor dat de letter verandert of dat het betreffende woord en de betekenis ervan verdraaid wordt. Deze fouten zou je kunnen classificeren als de ‘schoonheidsfoutjes’. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het nalaten van het stuiterende effect (qalqalah) dat sommige letters hebben, of het verdikt (met tafkhīm) uitspreken van een letter die eigenlijk verdund (met tarqīq) uitgesproken dient te worden. Hoewel deze fouten in het gebed geen effect hebben op de geldigheid ervan, dient een persoon die de kennis hiervan bezit, deze uiteraard niet zomaar te maken. Mocht iemand de kennis hierover missen, dan rust er geen zonde op diegene.

Verder is er voor deze categorie fouten in geval van Koran-overdracht (talaqqī) géén ruimte, aangezien er in geval van Koran-overdracht sprake dient te zijn van een perfecte en foutloze recitatie, zodat de Koran zuiver en vrij van enige fouten door wordt gegeven. Kortom, tajwīd hebben we als moslims allemaal nodig in ons dagelijkse leven. Dat geldt op z’n minst voor het gedeelte waarmee wij de geldigheid van ons gebed kunnen verzekeren wat betreft onze recitatie. En zeg nou zelf, wie wilt er nou niet precies reciteren zoals de Profeet ﷺ en zijn metgezellen dat deden?

Wil je meer weten over deze regels en de regels omtrent fouten in tajwīd? Neem dan eens een kijkje in het boek ‘Tajwīd Geïllustreerd’ van Shaykh Dr. Ayman Suwayd, waarin hij dit uitgebreid behandeld.