Vertrouwen
Niemand wil graag dat zijn land naar de afgrond zakt. Een veelvoorkomende gedachte onder moslims is dat de democratische, liberale instituties onze grondrechten zullen beschermen. Je hebt het vast weleens gehoord: ‘’Maak je niet druk, zolang onze liberale en democratische instituties intact blijven, kunnen Wilders en zijn gelijken roepen wat ze willen.’’ Voor ons als Nederlanders zijn de ‘checks and balances’ (de wederzijdse controle en evenwicht tussen de drie staatsmachten) bijna een geloofskwestie geworden. Wij verwachten dat de hard bevochten instituties ons zullen beschermen tegen directe aanvallen. De grondwet en andere instituties voorkomen bijvoorbeeld dat de populist of demagoog zich tot een tiran kan ontpoppen en zo zijn tentakels in alle delen van de samenleving kan uitspreiden. Vraag jezelf eens af: is dit een gezond vertrouwen in onze democratische rechtstaat of is dit eerder een lichtgelovige houding jegens onze politieke instituties? Kan het zo zijn dat wij ons veilig wanen op grond van vals vertrouwen?
De geschiedenis en lichtgelovigheid jegens de constitutie
Wij zijn geneigd te denken dat onze ‘neutrale en objectieve’ politieke instituties een ingebouwd zelfverdedigingsmechanisme bezitten en bestand zijn tegen onliberale en antidemocratische aanvallen. Precies deze fout maakten de Duitse joden in 1933, nadat Hitler werd verkozen tot de nieuwe leider van Duitsland. Op 2 februari 1933 publiceerde een vooraanstaande Duitse joodse krant een artikel waarin de lichtgelovigheid of misplaatste vertrouwen in de Duitse politieke instituties duidelijk naar voren kwam:
“Wij delen niet de zienswijze van Mr. Hitler en zijn vrienden. Nu zij aan de macht zijn – waar ze zo lang naar snakte – en bereid zijn hun beloftes te implementeren, zullen zij niet plotseling de constitutionele rechten van Duitse joden ontnemen, noch zullen zij de Duitse joden isoleren in de getto’s, noch zullen zij de Duitse joden onderwerpen aan de moordlustige bendes. Hitler en de Nazi’s kunnen dit niet doen vanwege een aantal cruciale factoren die de politieke machten in het gareel houden (…) en zij zullen echt niet op dit pad afstevenen.” 1
Het duurde voor Hitler en zijn Nazipartij minder dan een jaar om hun macht te consolideren. In deze periode, genaamd de Gleichschaltung, werd de voormalige, democratische Weimar Republiek veranderd tot een totalitaire staat. Wie had dat verwacht? Tegen het einde van 1933 werd Duitsland omgevormd tot een eenpartijstaat waarin alle Duits politieke instituties werden onderworpen aan het Naziregime. De rooskleurige perceptie van de ‘checks and balances’ bleek onnauwkeurig en de jaren daarna waren desastreus en tragisch voor Duitsland en de rest van de wereld. In de bovenstaande quote van de Duitse Joodse krant vind je een aanname die vaak wordt gemaakt door mensen in een democratische samenleving. Wanneer het gaat om opruiende politici, verwachten wij dat de haatdragende en onverdraagzame retoriek gecalculeerd is en omwille van electorale gewin is. Met andere woorden, deze anti-moslim retoriek dient alleen om kiezers over de streep te trekken. De giftige uitspraken worden aan de kant geschoven of als opportunistisch bestempeld met het oog op de aankomende verkiezingen. Zodra politici in de regering zitten, verwachten wij dat onze vertrouwde instituties de onliberale en antidemocratische voorstellen van het partijprogramma door de zeef halen. Erg triest, de slachtoffers van het naziregime waren te laat om te beseffen dat Hitler en zijn volgers elk woord meenden.
Waarom is dit belangrijk voor de Nederlandse moslimgemeenschap?
In Nederland is 90% van de discriminatie op grond van religie gericht tegen moslims 2. Sinds 2018 bestaat er een gedeeltelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding die vrijwel uitsluitend moslimvrouwen treft. Sinds 2008 probeert Marianne Thieme een geheel verbod op ritueel slachten in te voeren. In 2012 werd het voorstel door de Eerste Kamer verworpen omdat de godsdienstvrijheid te veel in het geding zou zijn. In 2018 is het toch nog gelukt om halal slachten enigszins te beperken. In artikel 44 staat dat een dier neergeschoten dient te worden als het tijdens het slachten niet binnen 40 seconden ongevoelig is voor pijn. Naar aanleiding van de controverses rondom het Haga Lyceum willen de VVD en PvdA de grondwet (artikel 23) wijzigen 3. Dit artikel geeft de vrijheid om een school op te richten op basis van religie. En vergeet vooral niet hoe wij, tijdens de parlementaire ondervragingscommissie naar ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen, op tv zagen hoe moslims werden ondervraagd over buitenlandse financieringen van moskeeën. Onder het adagium ‘wie betaalt, bepaalt’ trachten Kamerleden invloed vanuit zogenaamde onvrije landen aan banden te leggen. Al deze (potentiële) maatregelen bij elkaar genomen (voeding, manier van kleden, financieren, onderwijzen) tasten de vrijheden aan van een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking.
En het meest alarmerende is niet zozeer de discriminerende of soms ronduit haatzaaiende uitspraken over moslims, maar hoe erg die retoriek nu al is genormaliseerd in de politiek en media. Neem het schokkende recente voorbeeld waarin SGP-lijstrekker Kees van der Staaij in Nieuwsuur spreekt over één van de beginselen van zijn partij, namelijk ‘het weren en uitroeien van alle afgoderij en valse godsdienst’. Op de vraag welke godsdienst daarmee bedoeld wordt, antwoordt Van der Staaij: ‘’Je zou aan de Islam kunnen denken.’’ Op dat moment schiet Mariëlle Tweebeeke van Nieuwsuur natuurlijk direct uit haar slof en vraagt boos hoe hij het in zijn hoofd haalt te stellen dat één miljoen Nederlanders en hun geloof volgens de SGP uitgeroeid moeten worden. Dat zou je denken althans. Maar dat gebeurde niet. Tweebeeke slikte het als zoete koek en verroerde letterlijk geen vin. Zij vroeg zich enkel af of katholieken daar ook onder vallen en of hij bereid was dat artikel dusdanig te nuanceren dat katholieken buiten schot blijven 4. Ook elders was geen ophef (uit niet-islamitische hoek) en de Kamervragen bleven uit. Zie hier in levenden lijve de normalisering en brede acceptatie van oproepen en overtuigingen die hinten naar geweld.
Bouw instituties
Voor de Nederlandse moslimgemeenschap is het belangrijk dat wij lering trekken uit de geschiedenis. Wat gebeurde in Duitsland is jammer genoeg een les van onschatbare waarde. De normalisatie van de anti-moslimretoriek in de Tweede Kamer in combinatie met de doorgevoerde anti-moslim kamervoorstellen moeten ons wakker schudden. Het is een fout om te veronderstellen dat de volksvertegenwoordigers die via de democratische instituties zijn verkozen, niet in staat zijn om diezelfde instituties om zeep te helpen. Al helemaal wanneer bepaalde Kamerleden, zonder schaamte, het inperken van grondrechten voor moslims publiekelijk hebben aangekondigd. Deze instituties zijn niet in staat om zichzelf te beschermen en enkel je vertrouwen uitspreken heeft weinig zin. Bescherm de instituties door deel te nemen of door namens één op te treden. Bouw of kies een institutie waar jij als moslim om geeft – het parlement, een nieuwskrant, een politieke partij, een vereniging of een vakbond – en steun deze. Bied tegenwicht aan de alsmaar toenemende anti-moslimretoriek en draag je steentje bij aan het bestaansrecht van de Islam en moslims in Nederland.