Hoe voed ik kinderen op met een sterke moslimidentiteit?

Door de toegenomen invloed van de media is het onmogelijk geworden om kinderen te beschermen tegen ideeën die vreemd zijn aan de Islam. Negatieve invloeden komen echter niet alleen van ‘buitenaf’. Moslimjongeren en kinderen ondervinden ook problemen binnen de islamitische gemeenschap.

Een vraag die (aankomende) moslimouders veel bezighoudt is hoe je je kind opvoedt met islamitische normen en waarden. Het beantwoorden van deze vraag is niet makkelijk omdat het meerdere vragen oproept, zoals: welke normen en waarden willen we overbrengen aan onze kinderen? Welke factoren hebben invloed op ons praktiseren van de Islam? Welke factoren zorgen voor twijfels over de Islam?¹ Wat is de invloed van een niet-islamitische omgeving op het kind en hoe gaan we hier het beste mee om? Dit zijn allemaal vragen waarop iedere moslimouder zou moeten reflecteren en antwoorden bij moet vinden. Vervolgens dienen ze zichzelf de vraag te stellen of onze huidige manier van opvoeden leidt tot de gewenste resultaten of dat we onze opvoedstijl moeten aanpassen.

In deze serie probeer ik deze en andere vragen, die te maken hebben met een islamitische opvoeding, te beantwoorden. Ik zal hiervoor gebruik maken van handvatten uit de Qur’an en Sunnah, van inzichten van klassieke en moderne geleerden en professionals én ervaringen van ouders zelf.

De vraag die ik in dit artikel probeer te beantwoorden is: hebben ouders invloed op het geloof van hun kinderen?

In de Qur’an lezen we dat Profeet Ibrahiem, ‘alayhi assalaam, werd opgevoed door een afgodenaanbidder terwijl de zoon van Profeet Noeh, ‘alayhi assalaam, weigerde in Allah te geloven ondanks dat zijn vader een profeet was. Betekent dit dat we als ouders geen invloed hebben op het geloof van onze kinderen en dat we maar op het beste moeten hopen?

Het is altijd mogelijk dat kinderen een ander pad kiezen, ondanks een goede islamitische opvoeding gehad te hebben. Of dat een niet-moslim tot de Islam bekeert of dat een moslim de Islam meer praktiseert dan onderdeel was van zijn opvoeding. Maar net zoals de profeten hun volk hebben uitgenodigd tot het geloven in Allah in hun eigen taal, waarna sommigen van hen geloofden en anderen afdwaalden, dienen ook ouders hun kinderen uit te nodigen tot het geloof in een passende taal.

Zodra kinderen volwassen worden zien we dat de meerderheid het geloof van hun ouders volgt. De Profeet, sallallahu ‘alayhi wa sallam, zei hierover:

Elke geborene wordt geboren volgens de natuurlijke aanleg (al-fitrah). Zijn ouders maken vervolgens van hem een jood, een christen of een vuuraanbidder.²

Wat het opvoeden van praktiserende moslims in deze tijd moeilijk maakt is het feit dat onze kinderen omgeven worden door niet-moslims en wij als ouders en (moslim)gemeenschap niet meer de enige opvoeders zijn van onze kinderen. Door de toegenomen invloed van de media is het onmogelijk geworden om kinderen te beschermen tegen ideeën die vreemd zijn aan de Islam. Negatieve invloeden komen echter niet alleen van ‘buitenaf’. Moslimjongeren en kinderen ondervinden ook problemen binnen de islamitische gemeenschap. In een onderzoek door Omar Suleiman³ onder Amerikaanse jongeren bleek bijvoorbeeld dat jonge moslims een gebrek aan saamhorigheid ervaren binnen de islamitische gemeenschap. Zij voelen zich veroordeeld door de oudere generatie moslims die niet in dezelfde omgeving is opgegroeid als zij en niet begrijpt wat zij meemaken. Dit gevoel kan uiteindelijk leiden tot kwetsbaarheid voor zaken die hun geloof verzwakken. Als ouders dienen we op de hoogte te zijn van de behoeftes die kinderen hebben en wat zij nodig hebben om zich mentaal en spiritueel volledig te ontwikkelen. Tegelijkertijd dienen we op de hoogte te zijn van de schadelijke factoren waaraan onze kinderen worden blootgesteld en ze daarvan behoeden.⁴ Deze factoren, die in iedere levensfase een andere invulling hebben, zullen in een volgend artikel besproken worden.

De rol van de ouders in het opvoeden van kinderen met een sterke islamitische identiteit is echter niet gelimiteerd tot praktische aspecten van opvoeden. Het is mogelijk dat ouders aan alle behoeftes van hun kinderen voldoen die nodig zijn om een sterke islamitische identiteit te ontwikkelen, maar dat de kinderen toch ongewenst gedrag vertonen dat de ouders verontrust. De oplossing voor deze situatie is ten eerste het voorkomen van problemen door zo vroeg mogelijk te beginnen met een islamitische opvoeding, en ten tweede door zelf een goede voorbeeld te geven.

Het geven van een goed voorbeeld aan kinderen van hoe een moslim dient te leven is belangrijk vanuit twee perspectieven. Het eerste perspectief is gedragsmatig. Een welbekende wijsheid is dat kinderen doen wat ze bij hun ouders zien en niet wat hun ouders zeggen dat ze moeten doen. Om onze kinderen gewoontes aan te leren, zoals het verrichten van het gebed, dient deze handeling een groot aantal keren herhaald te worden. Door het gebed te verrichten en er belang aan te hechten leren onze kinderen ook het belang van deze handeling al voordat ze zelf beginnen met bidden.⁵

Ten tweede is er een speciale band tussen kinderen en hun opvoeders, waardoor kinderen altijd reageren op het gedrag van hun ouders. Omdat kinderen heel dicht bij hun natuurlijke aanleg staan zijn ze in staat om aan te voelen wanneer de handelingen en woorden van hun ouders niet overeenkomen met elkaar. Als de ouder het kind oproept tot het goede maar zijn eigen fouten niet rechtzet kan het kind problematisch gedrag vertonen. Om het gedrag van onze kinderen te veranderen is het daarom meestal genoeg om ons eigen gedrag te veranderen, waarna onze kinderen zich direct anders gaan gedragen. Een vroegere islamgeleerde zei:

Het eerste dat je dient te doen bij het opvoeden van kinderen is het rechtzetten van jouw eigen manieren, want er is een verband tussen hun tekortkomingen en die van jou; in hun ogen is hetgeen jij doet het goede en hetgeen waar jij afstand van neemt het slechte.’⁶