Afgelopen week presenteerden de formerende partijen een zogenaamd ‘hoofdlijnenakkoord’ met daarin hun plannen voor de komende regeerperiode. Volgens dr. Martijn de Koning staat er niet echt veel nieuws in: het is alleen een stuk radicaler. In dit artikel lees je waarom.
Het meest opmerkelijke aan het hoofdlijnenakkoord van de (extreem)rechtse regering is eigenlijk dat deze niet zo spectaculair vernieuwend is. Natuurlijk, zo wordt deze wel gepresenteerd door de partijen die het hebben opgesteld, maar dat zien we bij alle coalitieakkoorden. Sommige media lijken dat idee over te nemen, maar nee er zitten weinig echt radicale breuken in. Natuurlijk, veel minder ambtenaren, veel minder ontwikkelingshulp en meer defensie. Maar hoeveel kabinetsplannen hebben dat al niet eerder aangekondigd? Wat er in het stuk staat, zijn veel regels en plannen die eigenlijk al bestaan en in zo’n combinatie dat het hele stuk nogal paradoxaal is.
Constitutioneel Hof en mensenrechten
Er moet een constitutioneel hof komen dat wetten kan toetsen aan de Grondwet. Tegelijkertijd wordt de wetgeving omtrent asiel zo ver uitgekleed en worden moslims specifiek geviseerd als probleem. Iedereen heeft recht op asiel: het is een fundamenteel mensenrecht. Het deel over asiel en migratie leest echter als een frontale botsing in wording tussen de plannen enerzijds en internationaal recht en mensenrechten anderzijds.
De holocaust als instrument
Onder het kopje asiel en migratie staat een reeks aan maatregelen om migranten te weren. Daaronder valt bijvoorbeeld holocausteducatie in het inburgeringstraject. Wat gaan we ze dan precies leren? Dat de asielwetgeving is opgetuigd na en in reactie op de holocaust? En tegelijkertijd toch maatregelen nemen om die af te breken en om een uitzonderingspositie te vragen? Als Anne Frank nu asiel zou aanvragen en moslim zou zijn, zou ze Nederland niet binnenkomen.
Want dat de plannen zich specifiek richten op moslims is ook helder. Het is immers moeilijk te zien hoe een versterkte oproep tot gebed op een andere groep is gericht. Het is ook moeilijk te zien hoe dat migranten moet afschrikken: dus hiermee krijgen eerst en vooral de burgers die moslim zijn te maken met het meten met twee maten. Alle religies mogen een openbare oproep voor de eredienst doen, maar moslims niet? Ongewenste buitenlandse beïnvloeding zal zich met dit kabinet waarschijnlijk niet richten op de bemoeienissen van Israël met het Nederlandse debat of met de bemoeienissen van China met Oeigoerse moslims in Nederland.
Antidemocratisch en antirechtstatelijk
Een typisch element dat terugkeert in dit hoofdlijnenakkoord is dat antidemocratische en anti-rechtstatelijke invloeden moeten worden ingeperkt (in het onderwijs). Het is een formulering die we kennen uit de eerdere plannen van Wiersema over informeel onderwijs, uit het anti-radicaliseringsbeleid en het is een formulering die vooral voor moslims wordt gebruikt. En, niet onbelangrijk, die geen enkele juridische basis of invulling heeft.
Onder het kopje ‘nationale veiligheid’ is het Joodse politienetwerk of Roze in Blauw gelukkig geen enkel probleem, maar opsporend en handhavend personeel in de veiligheidsketen (dus niet alleen politie en boa’s) met religieuze symbolen wel. Momenteel is er geen enkele regel die religieuze symbolen bij de BOA’s verbiedt, maar die regel, zo blijkt uit de politieke debatten, moet er komen vanwege moslims omwille van hun zichtbare identiteit. Hiermee is het akkoord zelf antidemocratisch en antirechtstatelijk. De bestrijding van antisemitisme moet worden versterkt, maar andere vormen van racisme zoals antimoslimracisme en antizwartracisme blijven onvermeld, behalve dan in een soort verzamelzinnetje aan het einde.
Palestina
Het bestaansrecht en de veiligheid van de staat Israël moet gesteund worden; het bestaansrecht van de Palestijnen daarentegen is volledig weggebombardeerd uit de ideeën van de vier partijen. Er moet een verbod komen op ongewenste buitenlandse financiering van het maatschappelijk middenveld (niet de politiek of het bedrijfsleven) en daarnaast staan er tal van plannen in die de vrijheid van meningsuiting aantasten, maar schijnbaar wil men ook persoonlijke vrijheden versterken. Men wil de vrijheden beschermen, maar ook invloed uitoefenen op onderwijsmethoden die “politiek neutraal” zouden moeten zijn.
De radicalisering van bestaande ideeën en beleidspraktijken
Zoals gesteld weinig originele nieuwe ideeën. Nee, wat er echt aan de hand is een extreemrechtse versie van bestaande regels en plannen voor de toekomst. Het is een radicalisering van bestaand beleid door een beproefd middel in te zetten: het uitroepen van een crisis. Juist in crisistijd worden bestaande juridische kaders buiten werking gesteld of simpelweg zonder verantwoording overschreden waarbij individuele vrijheden zwaar worden aangetast. In alle gevallen zijn voornamelijk minderheden (etnisch/religieuze) degenen die betalen. Zij, en in het bijzonder moslims, worden gezien als anders dan de echte Nederlander en het hoofdlijnenakkoord stelt duidelijk dat je niet zomaar een volwaardig burger bent maar pas “als je meedoet en de Nederlandse waarden onderschrijft.”
De bovengenoemde paradoxen hebben voortdurend hetzelfde kind van de rekening: moslims en migranten. Dat is niet nieuw, dat zien we al jaren maar de radicalisering ervan wordt nu wel heel helder. De vraag is nu voor academici, maatschappelijk middenveld en anderen: hoe gaan we hiermee om?
