Vasten met as-Samad in gedachten

Eén van de Schone Namen van Allah luidt: as-Samad, meestal vertaald als de Onafhankelijke. Wist je dat er een verband is tussen deze Naam en ons vasten in Ramadan? Dit artikel laat je zien hoe je je vasten intensiever kunt beleven door bewust stil te staan bij de eigenschappen van as-Samad.

Afhankelijk versus onafhankelijk
De stam van het woord samad, sa-ma-da, duidt op het zich wenden tot een superieur iets of iemand voor een behoefte die men niet zelf kan vervullen. De vroegere Arabieren noemden hun stamhoofd samad, omdat ze voor het nemen van beslissingen afhankelijk waren van hem. Een strijder werd samad genoemd wanneer hij langdurig zonder eten en drinken kon en daardoor in staat was bij een veldslag zijn stam de overwinning te bezorgen. Iemands positie ten opzichte van as-samad wordt dus gekenmerkt door afhankelijkheid, inferioriteit en tekortkomingen.

Als Naam van Allah verwijst as-Samad naar Degene Die volmaakt is in Zijn Kennis, Zijn Macht, Zijn Wijsheid, Zijn Eer en Verhevenheid, Zijn Soevereiniteit en Die volmaakt is in al Zijn Eigenschappen. Daarom is as-Samad Degene naar wie de schepping zich wendt vanwege de eigen tekortkomingen en zwakheden. Allah is immers volmaakt en kent geen tekortkomingen en zwakheden. Hij is de Onafhankelijke en heeft niets of niemand nodig, terwijl wij en de rest van de schepping afhankelijk zijn en niet zonder Hem kunnen.

Soerah al-Iglaas, de enige plaats in de Koran waar de Naam as-Samad voorkomt, leert ons dat Allah geen ouders of nakomelingen heeft. Het is een teken van zwakte en afhankelijkheid om ouders of kinderen nodig te hebben. Wij hebben ouders nodig voor verzorging in onze jonge jaren en kinderen om ons te verzorgen als we ouder worden. Dit alles is niet van toepassing op Allah. De soerah maakt ook duidelijk dat de eigenschap van samadiyyah (volmaaktheid) in absolute vorm alleen aan Allah toebehoort: ‘Zeg, Hij is Allah, de Enige’.¹

Zwak versus vrij van begeerten
Er is nog een ander taalkundig aspect aan samad: datgene wat stevig, solide en onveranderlijk is, wat massief is zonder holten. Allah heeft geen holte die gevuld moet worden en is behoefteloos. Ook de engelen zijn in dit opzicht samad; ook zij hebben geen ingewanden en andere holtes. Ze kennen geen begeerten en zijn daardoor Allah altijd gehoorzaam. Dit vormt een groot contrast met de mens, zoals de volgende hadieth laat zien:

Anas radiallaahu ‘anhu overleverde dat de Profeet sallallaahu ‘alayhi wa sallam vertelde: ‘Toen Allah Adam zijn vorm had gegeven in het Paradijs, liet Hij hem zo staan zolang als Hij wilde. Iblies liep om hem heen om hem te bekijken. Toen hij zag dat hij hol was van binnen, wist hij dat hij [de mens] zwak was geschapen en zich niet zou kunnen beheersen.’²

Was het niet vanwege onze begeerten en behoeften, dan zouden we Allah kunnen aanbidden zoals de engelen dat doen. In plaats daarvan zijn we in een constante strijd verwikkeld om onze verlangens en begeerten onder controle te houden en niet in de weg te laten zitten bij het aanbidden van Allah. Een hadieth luidt: ‘’Niemand van jullie gelooft [volledig] totdat zijn verlangens ondergeschikt zijn aan dat wat ik heb gebracht.’’³) Het is voor de ontwikkeling en bescherming van onze imaan dus belangrijk om controle te hebben over begeerten en verlangens.

Hieronder vijf concrete punten waarmee jij de implicaties van de naam van Allah as-Samad kan toepassen in jouw vasten.

1. Besef je eigen afhankelijkheid
As-Samad is een Naam die alle volmaakte Eigenschappen van Allah omvat en ons tegelijkertijd wijst op onze eigen onvolmaaktheid, zwakte en afhankelijkheid. Terwijl wij de ongemakken van het vasten ervaren – honger, dorst, vermoeidheid – worden we ons ervan bewust hoe nietig en zwak wij zijn, afhankelijk van voedsel en drinken en dus afhankelijk van Degene Die ons dit schenkt. Hierover nadenken doet ons beseffen dat we voor alle grote en kleine zaken alleen bij Allah terecht kunnen. Instinctief weet de mens dit en in uiterste nood wendt hij zich daarom, gelovig of niet, tot Allah. Allah zegt in soerah al-Israa’:

En als de tegenspoed jullie op zee getroffen heeft, verdwijnt degene die jullie aanroepen behalve Hij. Toen Hij jullie naar het land redde, wendden jullie je af. En de mens is ondankbaar.⁴

Niet ieder mens maakt dergelijke dramatische gebeurtenissen mee om lering uit te trekken. Daarom hebben we de jaarlijks terugkerende vastenmaand Ramadan, waarin Allah ons laat voelen hoe afhankelijk en kwetsbaar wij zijn, zodat we ons ervan bewust zijn dat Hij as-Samad is en we bij Hem alleen onze toevlucht zoeken.

2. Maak je hart leeg van al het andere
Als we ons hart leeg maken van al het andere waar we op vertrouwen en beseffen dat Hij Degene is waarop we als enige kunnen bouwen, nemen ons godsbewustzijn en onze nederigheid toe. En is dat niet net het doel van het vasten?

O jullie die geloven. Het vasten is jullie voorgeschreven zoals het aan degenen voor jullie was voorgeschreven, opdat jullie taqwaa (godsbewustzijn en godsvrees) zullen hebben.⁵

Het hart leegmaken van al het andere waar we op vertrouwen, wil niet zeggen dat we ons terugtrekken uit sociale contacten, geen hulp vragen als we die nodig hebben of geen arts bezoeken als we ziek zijn. We doen al deze zaken terwijl we er ons van bewust zijn dat het Allah is Die deze hulp op ons pad stuurt en het succes ervan bepaalt, terwijl Hij niet afhankelijk is van deze middelen. Het betekent dat we van binnen het volgende erkennen:

De gelijkenis met degenen die helpers naast Allah nemen, is zoals die met een spin die een huis maakt. En voorwaar, het zwakste van de huizen is zeker het huis van de spin, als zij het wisten.⁶

Wees ervan overtuigd dat het alles is wat je nodig hebt als as-Samad met jou is:

Als Allah jullie helpt is er geen overwinnaar over jullie. En indien Hij jullie in de steek laat, wie is degene die jullie daarna nog kan helpen? En laat daarom de gelovigen op Allah vertrouwen.⁷

3. Richt je du’aa tot as-Samad
De maand Ramadan – en vooral het tijdstip van het verbreken van het vasten en tijdens de laatste tien nachten – is bij uitstek de gelegenheid om veelvuldig du’aa te doen. Wanneer je je smeekbeden verricht, sta dan stil bij het bovenstaande en besef dat je je richt tot as-Samad, Degene Die als enige in staat is je smeekbeden te verhoren.

Er is overgeleverd dat de Profeet, sallallaahu ‘alayhi wa sallam, eens een man de volgende smeekbede hoorde verrichten: ‘’O Allah, ik vraag U omdat U al-Waahid al-Ahad (de Ene) bent, en as-Samad (de Onafhankelijke) bent, die niet verwekt noch verwekt is, en niets is vergelijkbaar met Hem. Vergeef mijn zonden, want zeker, U bent de Meest Vergevende, de meest Genadevolle.’’ Waarop de Profeet, sallallaahu ‘alayhi wa sallam, zei: ‘’Hij is zeker vergeven, hij is zeker vergeven, hij is zeker vergeven.’’⁸

4. Ga voor gematigdheid
Het vasten in de Ramadan is een jaarlijks terugkerende training om te leren onze begeerten in bedwang te houden, zodat onze aanbidding van Allah op de eerste plaats kan komen. Besef dat onze begeerten tussen ons en de aanbidding van Allah in staan. Ramadan is een geschenk van Allah aan ons, een hulpmiddel om datgene te bereiken waarvoor Hij ons heeft geschapen: de aanbidding van uitsluitend Allah.⁹ Ga er dan ook zo mee om en vermijd het om je na zonsondergang te buiten te gaan aan alles waarvan je je overdag hebt onthouden. Behoefteloos, zoals Allah, kunnen we niet worden maar gematigdheid is een doel dat we wel na kunnen streven.

5. Wees een samad voor anderen
Ramadan, de maand waarin alle goede daden nog meer dan anders beloond worden, is ook bij uitstek de periode waarin we de eigenschap van samadiyyah zover als menselijk mogelijk is, in praktijk kunnen brengen. Voor wie kun jij zelf samad zijn, voor wie kun jij een redder in nood zijn, een helpende hand, een steun en toeverlaat? Goede doelen genoeg waarvoor we ons in kunnen zetten, waaraan we kunnen doneren en waardoor we zelf het verschil voor iemand kunnen maken. Wordt er een beroep op je gedaan en ben je in staat er gehoor aan te geven? Laat die kans dan niet liggen.

In shaa` Allah kunnen we door het overpeinzen van de Naam as-Samad en het toepassen van de vijf genoemde punten ons vasten verrijken en verdiepen en zo Zijn Tevredenheid verkrijgen.