De razendsnelle digitale ontwikkeling die de wereld in de afgelopen twee decennia heeft doorgemaakt, heeft haar impact gehad op alle aspecten van het leven. Een van de manieren waarop digitalisering deze impact heeft laten zien, is het ontstaan van verdienmodellen waarbij fysieke verplaatsing, aanwezigheid en zelfs bezit niet meer noodzakelijk zijn.
Een van deze digitale verdienmodellen is dropshipping. In dit artikel wordt uiteengezet in hoeverre dropshipping islamitisch toegestaan is, op basis van de meningen van geleerden. Zo ben jij als moslimondernemer bewust van de ethische kwesties die bij dropshipping komen kijken.
Dropshipping – wat is het precies?
Dropshipping is een vorm van e-commerce. Dat wil zeggen dat je producten aanbiedt via een webshop of via digitale verkoopplatformen zoals Bol.com, Amazon.com, enzovoort. Kenmerkend voor dropshipping is dat je de producten niet zelf op voorraad hebt. Jij fungeert als tussenpersoon tussen een leverancier – eventueel in Nederland, maar vaak in het buitenland – en de klant. Concreet betekent dit het volgende: jij ontvangt een bestelling van een klant en geeft deze door aan de leverancier. In verreweg de meeste gevallen komt het product niet bij jou terecht, maar wordt het rechtstreeks van de leverancier naar de klant verzonden. De betaling komt binnen bij jou, waarna jij de leverancier betaalt.
Dropshipping is dus in essentie het verkopen van iets wat je niet bezit. Maar wat is nu het oordeel van deze vorm van handel?
Mag je volgens de sharie’ah iets verkopen wat je niet bezit?
Op basis van enkele shar’i-teksten en overleveringen van de profeet ﷺ hebben geleerden verschillende visies en standpunten ontwikkeld. De twee meest relevante teksten zijn:
- De Profeet ﷺ zei tegen Hakiem ibn Hizaam:
لا تبع ما ليس عندك
“Verkoop niet wat je niet bezit”[1] - Een andere hadieth, overgeleverd door Ibn ‘Abbaas, beschrijft dat mensen in Medinah producten vooruitkochten via een salam-overeenkomst.
De Profeet ﷺ keurde dit goed, mits het gewicht, de omschrijving en de levertermijn duidelijk waren:من أسلفَ في شيءٍ فليُسلِفْ في كيلٍ معلومٍ ووزنٍ معلومٍ إلى أجَلٍ معلومٍ
“Wie een salam-overeenkomst sluit, laat hem dat doen in een bekende maat/gewicht en op een afgesproken tijd.”[2]
Deze twee ahaadieth lijken elkaar tegen te spreken. Om dit goed te begrijpen, moeten we weten wat de salam-overeenkomst inhoudt.
Wat is een salam-overeenkomst?
Een salam-overeenkomst houdt in dat de klant direct betaalt voor een product dat de verkoper (nog) niet op voorraad heeft. Sterker nog: in sommige gevallen – zoals in de context van deze hadieth – gaat het om een product dat zelfs nog niet bestaat, bijvoorbeeld een oogst die pas over twee of drie jaar plaatsvindt.
De Profeet ﷺ stond deze vorm van handel toe, mits aan bepaalde voorwaarden werd voldaan. Hoewel de wetscholen van mening verschillen over enkele details, zijn de volgende voorwaarden algemeen aanvaard:
- De klant moet direct betalen;
- Beide partijen moeten overeenkomen dat het product op een later, vermeld tijdstip geleverd wordt;
- Het product moet duidelijk omschreven worden.
Afhankelijk van het product wordt de hoeveelheid uitgedrukt in gewicht of volume. Neem het voorbeeld van dadels: de verkoper moet aangeven om welke soort het gaat, en hoeveel kilo of liter de klant ontvangt.
Hoe verzoen je de twee ogenschijnlijk tegenstrijdige ahaadieth?
Geleerden hebben deze teksten op verschillende manieren met elkaar in overeenstemming gebracht.
De eerste mening maakt een onderscheid tussen een algemene regel en een specifieke uitzondering. De algemene regel is: je mag niets verkopen wat je niet bezit. Uitzondering: wanneer aan de voorwaarden van een salam-overeenkomst is voldaan, is het wel toegestaan.
De tweede mening is genuanceerder.[3] Zij stelt dat de twee ahaadieth over verschillende scenario’s gaan:
- Bij bay’ al-moe’ayyan gaat het om een specifiek, aanwijsbaar exemplaar. Dit mag niet verkocht worden tenzij de verkoper het werkelijk in bezit heeft.
- Bij producten die op basis van een omschrijving verkocht worden (zoals bij salam), mag de verkoop plaatsvinden, mits aan de voorwaarden wordt voldaan.
Volgens veel Shafi’i-, Hanafi- en enkele Hanbali-geleerden is het voornaamste probleem bij bay’ al-moe’ayyan dat er een aansprakelijkheidsconflict kan ontstaan: als het specifieke exemplaar defect raakt, is het onduidelijk wie verantwoordelijk is. Andere geleerden stellen dat het probleem zit in gharar (twijfel/onzekerheid). Een derde groep stelt dat deze handelsvorm kan leiden tot een schijnconstructie voor rente (ribaa).
Wat nu met dropshipping – halal of haram?
Hoewel er meningsverschillen zijn, staat Ustadh Mohamed Akkouh achter de mening dat dropshipping toegestaan is. Bij dropshipping gaat het immers om een salam-overeenkomst waarbij een algemeen omschreven product wordt verkocht (bijv. een bureaustoel waarvan de specificaties vermeld staan op de webshop). Dit betekent dat het product niet in bezit hoeft te zijn van de verkoper.
Concreet dient bij dropshipping het volgende in acht te worden genomen:
- De dropshipper moet de betaling direct in ontvangst nemen; uitgestelde betaling is niet toegestaan.
- De dropshipper moet op zijn online platform een gedetailleerde omschrijving geven van het product. Alles wat invloed heeft op de prijs of de verwachting van de klant moet duidelijk worden vermeld.
- De dropshipper moet een goede samenwerking met zijn leverancier(s) hebben: hij moet altijd weten wat op voorraad is, wat de levertermijnen zijn, en deze informatie moet worden gecommuniceerd aan de klant – ongeacht hoe lang de termijn is.
Als blijkt dat het product onverwachts niet leverbaar is, moet de dropshipper alles in het werk stellen om alsnog te leveren – ook al betekent dat extra kosten of zelfs verlies. Dit valt onder de leververplichting. Lukt het ondanks alle inspanningen niet om te leveren, dan moet het volledige bedrag worden teruggestort en de klant worden geïnformeerd.
Conclusie
Dropshipping is in essentie toegestaan, mits er wordt voldaan aan de voorwaarden die de sharie’a stelt. Deze voorwaarden zorgen ervoor dat handel op een eerlijke, transparante en ethische manier verloopt en dat mogelijke conflicten tussen koper en verkoper worden voorkomen.
[1] Overgeleverd door at-Tirmidhie, an-Nasaa’i en Ahmad.
[2] Sahieh al-Boekhaarie en Sahieh Moeslim.
[3] Dit is de mening gehanteerd door vroege geleerden waaronder Ahmad Ibn Hanbal, Ibn Qayyim en Ibn Taymiyyah.